Takasbank, Borsa İstanbul bünyesinde mevcut piyasalarda gerçekleşen; pay, borçlanma araçları, yurt dışı sermaye piyasası araçları, türev araçlar ve kıymetli madenler ile ilgili işlemlerin nakit ve menkul kıymet takasını sonuçlandırmak üzere yetkilendirilmiş merkezi takas kuruluşudur.
Takasbank, para piyasalarının merkez bankasıdır diyebiliriz. Aynı zamanda da Borsa İstanbul’un ortağıdır. En temel tabirle, Takasbank’ın ne olduğu bu şekilde ifade edilebilir. Takasbank açılımı, İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş.’dir. Takasbank; ‘Borsa İstanbul bünyesinde mevcut piyasalarda gerçekleşen pay, borçlanma araçları, yurt dışı sermaye piyasası araçları, türev araçlar ve kıymetli madenler ile ilgili takas kuruluşudur’ şeklinde kendisini tanımlamaktadır.
Bu banka, herhangi bir banka gibi bir faaliyete sahiptir. Ancak Takasbank’ın şubeleri yoktur, kredi vermez ve maaş hesabı açamazsınız. Takasbank’ın amacı, Borsa İstanbul bünyesinde yapılan faaliyetlerin düzenlenmesi, hisse senedi alış ve satışlarından elde edilen paraların toplanması ve senetlerin tek bir merkez üzerinden çıkmasıdır. Bu sistem, borsada yürütülen faaliyetlerin risk oranlarının azalması ve merkezi tek bir yerden tüm banka ve yatırım şirketlerinden gelen emirlerin organize edilmesi için vardır.
Takasbank’ın Avantajları Nelerdir?
Takasbank’ın sağladığı en önemli avantajlardan birisi de etkin bir merkezi teminat ve risk yönetim sistemi geliştirmiş olmasıdır. Teminat yönetimi hususunda yatırımcıların kötü sürprizlerle karşılaşmamak adına piyasada alıcı ve satıcı arasındaki kurumdur.
Takasbank tezgah üstü piyasalarda, yatırımcıların alım satıma konu olan değerin teslimi ve ödemesine dair riski minimum düzeye indirmektedir ve yatırımcıların alım satım işlemlerinde garantör niteliğindedir. Bu da takas yükümlülüklerinin güvenli bir şekilde ödenmesine olanak sağlar. Takasbank uygulamasına bağlı olarak, Türkiye’de Forex hesabı olan bir yatırımcı hesabındaki kapitali bir gün valörlü olarak Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde takip edebilme imkanına sahiptir.
Takasbank’ın sağladığı bir diğer önemli avantaj da risk yönetimidir. Zorunlu olarak getirilen teminatlarla risk yönetimi gerçekleştirilirken Sermaye Piyasası Kurulunun Türkiye’de Forex piyasalarına ilişkin düzenlemelerinde de uygulayıcı olarak yer almaktadır.
Takasbank Görevleri Nedir?
Takasbank’ın görevleri, İstanbul Finans Merkezi Stratejisi ve Eylem Planı’nda 17. Maddesinde belirlenmiştir. Takasbank, TCMB ile birlikte ‘sorumlu kuruluş’ olarak ifade edilir. özellikle yurtdışı borsalar ile Borsa İstanbul bünyesindeki piyasalar arasındaki bağlantının kurulmasını da sağlanmaktadır.
Bu görevler içerisinde, Borsa İstanbul’daki, pay ve hisse senetlerinin alım ve satımı organizasyonlarının yürütülmesi gibi, döviz alım satımına ilişkin faaliyetleri de düzenlemek ve yürütmek de vardır.
G20 ülkelerinin tezgah üstü işlemler konusunda ortaya koyduğu taahhütlerin yerine getirilmesi kapsamında Türkiye’de, Forex piyasasının SPK tarafından denetime tabi olması ile SPK, Takasbank’ı ‘veri depolama’ görevine istinaden, Kaldıraçlı alım satım bilgilerini merkezi olarak toplama, saklama ve yetkili aracı kurumların müşteri teminatlarını saklama hizmetini vermek üzere yetkilendirmiştir. Bu doğrultuda Türkiye Forex piyasası dünya ölçeğinde pozitif anlamda ayrışarak önemli bir rekabet avantajına sahip olmuştur.
Takasbank’ın üstlendiği bu takas ve saklama işleminin bir banka üzerinden gerçekleştirilmesi sistemi, dünya üzerinde sadece Takasbank’ta bulunmaktadır.
Takasbank Kimin?
Takasbank, ödenmiş sermayesi 600 Milyon lira olan bir anonim şirkettir. 11 banka, 28 aracı kurum ve Borsa İstanbul olmak üzere toplamda 40 ortaktan oluşur. Borsa İstanbul’un payı yaklaşık yüzde 64,15’tir. Geriye kalan payların ise, yüzde 17,04’lük oranı 11 bankaya, yüzde 18,81’lik oranı ise aracı kurumlara aittir.
Borsa İstanbul, Takasbank’ın ana hissedarıdır. Borsa İstanbul dışında herhangi bir kurum, kuruluş ya da şahsın, Takasbank’ın yüzde 5’inden fazlasına sahip olması mümkün değidir. 600 milyon liralık pay senetleri, ortaklık yapısında bulunan kurumların namına yazılmış olsa da Sermaye Piyasası Kanunu gereğince bu payların başka tarafları devri de mümkündür.
